zondag 31 augustus 2014

Valencia Bestaat Niet


“The continent is too large to describe. It is a veritable ocean, a separate planet, a varied, immensely rich cosmos. Only with the greatest simplification, for the sake of convenience, can we say 'Africa'. In reality, except as a geographical appellation, Africa does not exist.” 


Een van mijn gastheren en ik in "Ciudad de las Artes y las Ciencias",
de meest beroemde toeristische attractie in Valencia.
Dit gebouw werd een symbool van corruptie en geldschandalen. 

Ik vond deze anekdote op de eerste bladzijde in een boek in Gandia, een stadje nabij Valencia. Het was in het Spaans -niet mijn beste taal-, maar toch begreep ik elke letter. Eerder dan deze anekdote die ik op het internet terug vond, schreef Ryszard in zijn voorwoord dat dit boek niet over Afrika gaat, maar een compilatie is van reisverhalen, van zijn ervaringen en ontmoetingen met mensen die toevallig allemaal op dat stuk planeet wonen, tussen deze grenzen, in deze labels... van Afrika.

Twee dagen eerder was ik in Valencia aangekomen, ook met een koffer  vol stereotypen. Ik wist niet zoveel van Valencia, behalve dat er een strand was, een of ander beroemd monument dat een of ander museum voor kunst en wetenschappen was, en dat de paella daar ontstaan was. 

Het is heel gemakkelijk om deze stereotypen uit de doos te halen. Ja, ik heb paella gegeten. Mijn gastheer gaf me churros dat ik in mijn chocolade saus moest dopen. Bij de schattige grootouders kreeg ik een glas Horchata, een drank dat uit noten, water en suiker bestaat en op melk lijkt, een typische drank uit Valencia dat ontstaan is toen er veel moslims waren.  De grootouders bodem me ook fartons aan, de typische koekjes, op de binnenplaats van hun koddig huisje, waar grote bomma-onderbroeken aan de wasdraad drogen en waar je in de verte duiven hoort kirren. Daar, op de plastieken tuintafel, trof ik dit boek aan en las ik deze tekst.

Ik herken het onmiddellijk. 

Ik vind het alsmaar moeilijker om een reisverslag over een land of een stad te maken. Ik wil iets origineels schrijven, zonder in stereotypen te vervallen, maar bestaat deze plek dan wel? Onlangs merkte een kennis op dat in stereotypen een zekere waarheid zit. Zou Valencia bestaan als we alle paella, strand, feestjes, fartons en horchata zouden laten wegvallen. 

Misschien moet ik maar het voorbeeld van Ryszard volgen en gewoon een verhaal vertellen over wat mij in Valencia is gebeurd. Terwijl enkele vrienden van een van mijn twee gastheren paella aan het voorbereiden waren in een grote pan, praatten de andere gastheer en ik over reizen. Ik vertelde hem dat ik denk dat ik zo vaak reis, omdat ik op zoek ben naar iets, maar ik weet nog niet wat. Ik ben nog niet helemaal verzadigd met wat ik heb. Er ontbreekt iets. Hij zei dat zijn leven ook rond een zoektocht draait. Zelf speelt hij gitaar. 
"Ik zoek het perfecte lied."
Daarom heeft hij een lijst van boeken opgesteld, en pas als hij die allemaal gelezen heeft, weet hij dat hij het perfecte lied zal componeren. Hij weet dat het al over liefde zal gaan. 
Toen vatte de tafel vlam waarop ze paella aan het klaarmaken waren... 

dinsdag 26 augustus 2014

De Eerste Nacht in -of de eerste indrukken van - Pakistan

In april 2014, wanneer de Taliban en de Pakistaanse regering in een soort van vredesonderhandeling zaten, besloot ik tijdens mijn trip in Azië twee oude vrienden van Pakistan in Lahore te bezoeken en de rest van het land te verkennen. Ik had zelfs een biodynamische boerderij nabij Lahore gevonden bij wie ik vrijwilligerswerk kon doen en een soefi muzikant in Rawalpindi (de tweelingstad van Islamabad) bij wie ik kon couchsurfen. 

Mijn verhaal in Pakistan begint in het donker. In Karachi. Door een vertraging van vier uur in Kathmandu had ik mijn connectie gemist. Het was zes uur ’s avonds. Buiten was het al donker. Ik passeerde de douane en liet me rondleiden tot bij de infobalie van Pakistani Airlines. Het is niet de eerste keer dat ik mijn „White Woman VIP card” in dit land zou misbruiken. White betekent al iets in dit land, waar nog steeds sporen te vinden zijn van het Britse koloniale bewind, Woman zorgt ervoor dat ze veel respect voor je hebben en je geen kwaad zullen doen -want zij zien de vrouw als een diamant die je moet koesteren, maar vooral ook goed moet beschermen tegen begerige mannen-  maar de combinatie van deze twee W-Woorden maakt van jou een prinses, zeker als je alleen reist. Mensen vragen aan mij of ik een actrice, een journalist of een diplomate ben. Waarom anders zou ik hier zijn? En dan nog alleen? Ik moet iemand zeer belangrijk zijn, dachten ze (en deelden ze ook met mij mee). Geen prinses, want dan zou ik een heleboel bodyguards hebben… maar ik moest toch iemand met een belangrijke reden zijn. Ik kon ook uiteraard CIA-agente zijn.  

Wanneer ik aan de balie hoorde dat de volgende vlucht pas om 08u ’s ochtends is, kwamen de krokodillentranen op. Ik heb al vaak gereisd en al vaak moeten wachten, zelfs hele nachten, maar ik had in afgelopen dagen, weken, eigenlijk al maanden, al heel wat teleurstelling en verdriet moeten verwerken. Deze angsten, pijn en onzekerheden liet ik op een krakkemikkig stoeltje in de luchthaven op de vrije loop. Soms -en volgens mij overkomt het de beste reiziger- vraag je jezelf af waarom je altijd zoveel onzekerheden en avontuur opzoekt terwijl je beter thuis kan rusten. Waarom put ik me altijd steeds zo uit? Wat drijft me altijd om meer te reizen, meer te ontdekken? Waarom was ik hier? In dit gevaarlijk land? Ik kende niemand in Karachi. Ik wilde verdwijnen in deze oceaan. Dan sloop tussen al die donkere gedachten het besef dat ik in een onbekend land ben … waar je heel snel kan verdwijnen. Die gedachte is weken bij mij gebleven en heeft me later geïnspireerd om aan een nieuw verhaal te beginnen. In dit land achter gordijnen, sluiers en andere maskers kan je heel wat verbergen. 
Ik nam mijn spullen en slofte naar buiten. Er stonden massa’s mensen… en ze keken allemaal naar mij. Nadat ik mijn euro’s in Pakistaanse rupees gewisseld had en al op een foto met een hele familie had geposeerd, had ik door dat ik de enige blanke persoon ben in deze wijde omtrek. Tot mijn opluchting vond ik een MacDonalds. Gratis wifi! Ik moest mijn gastheer waarschuwen dat ik veertien uur later zou aankomen. Terwijl ik mij over mijn iPod boog, zette een Pakistaanse man zich bij mij. Iets in de dertig, groot, verzorgd gekleed en geschoren. Hij stelde zichzelf voor als een journalist. Hij had juist de massa straatkinderen gefilmd die naar een voetbaltoernooi in het buitenland zouden vertrekken. Hij vroeg wat ik hier in een MacDonalds in Karachi deed en ik legde mijn situatie uit. Hij stelde voor dat hij mij Karachi bij nacht wou tonen. „Er is hier een mooi strand.” Ik wist niet zoveel af van Karachi, maar ik wist dat het niet zo veilig was als Lahore en Islamabad. De sensatiezoeker in mij zei echter „Gaan!” De rationale moederfiguur hield mij tegen en zei dat ik eerst mijn goede vriend in Lahore zou moeten waarschuwen. 
Ik vroeg of ik zijn gsm mocht lenen, ging buiten zitten en belde mijn vriend op. Wanneer ik zijn stem hoorde, verdwenen alle donkere wolken. Hij liet mij beloven om de nacht in de MacDonald door te brengen. „ Ik heb tien jaar in Karachi gewoond en weet dat enkele buurten zeer gevaarlijk zijn. Er is veel straatcriminaliteit.”  Al telefonisch regelde hij met die journalist als tussenpersoon een sim-kaart voor mij zodat ik vanaf nu ook telefonisch bereikbaar ben. In Pakistan kunnen buitenlanders immers geen sim-kaart hebben. Een Pakistani moet immers zijn identiteitsnummer, naam van zijn vader en zijn moeder, geboorteplaats en geboortedatum opgeven. Mijn goede vriend aan de telefoon registreerde op zijn naam een nieuwe telefoonnummer voor mij en liet mij beloven goed op de sim-card te letten „zodat het niet in de verkeerde handen kan vallen.”

Nadat de journalist is vertrokken, begon de lange nacht. Soms was ik in MacDonalds, soms dwaalde ik rond de luchthaven. Mensen staren naar mij, ik zie vrouwen in burka’s, een kindje plaste op de grond vlak aan mijn stoel, om vier uur s’ ochtends, ik staarde jaloers naar de mannen die op de grond sliepen… Wanneer ik echter op de grond wou zitten, kwamen ongeruste politieagenten al vragen of ik ok waren en lieten iemand anders van hun stoel gaan zodat „de witte dame” kon relaxen. Om vijf uur onderrichtte een elf jarig meisje mij in Urdu, de officiële taal van dit land. „Ap kesi ho?”  Dat betekent „hoe gaat het met jou?”  Om zes uur bood een heel familie mij ijs en chai aan. Chai is de Zuid-Aziatische versie van thee. Ik had het al vaak in Nepal en India gedronken. Het is verslavingwekkend, maar ik vond er niets aan. Pas in Pakistan leerde ik van de speciale smaak van chai houden. 

Eindelijk was het tijd om in te checken. Ook al was mijn lichaam moe en lag het plat op een zetel-ik trok me niets meer aan van de starende blikken- toch was mijn geest super enthousiast. Ik zou eindelijk na een jaar met twee goede vrienden herenigd worden, in een van de laatste landen waar ik mezelf ooit verwacht had. In het vliegtuig naast mij verscheen een jonge vrouw die mij pannenkoeken en koffie van MacDonalds aanbood. Ze is jonger dan mij, vertelde over haar gearrangeerd huwelijk met haar neef en Pakistaanse politiek. 

Ik kwam als een wrak in de luchthaven van Lahore aan. Terwijl ik (nerveus) op mijn bagage wachtte (en hoopte dat het de reis had overleefd), belde ik de vriend in Lahore als eerste op. „Ik ben hier.” Ik wist dat de andere vriend al buiten in de aankomsthal op mij stond te wachten. 

woensdag 20 augustus 2014

De Feministische Avant-Garde van de 1970s: Francesca Woodman

Vandaag hebben een vriendin van Iran en ik de tentoonstelling "WOMAN - The Feminist Avant-Garde of the 1970s" in Bozar bezocht. Deze tentoonstelling loopt van 18 juni tot 31 augustus in het Brusselse en bevat beelden van de Sammlung Verbund in Wenen. De namen van de artiesten zeiden me niets, maar tijdens mijn reis doorheen de jaren zeventig werd ik verliefd op de verhalen, boodschappen en werken van Francesca Woodman, Mary Beth Edelson, Ulrike Rosenbach, Birgit Jürgenssen en Sanja Ivekovic dat ik  zelf mijn fototoestel wil nemen en mezelf als vrouw wil verkennen. 

Vooral Francesca Woodman intrigeerde me. Voordat ik haar werk zag, viel de naam al op. Wood + Man. Mijn eigen familienaam betekent ook "Wood". Het tweede woord "man" klinkt zelfs ironisch. 

Dan las ik haar verhaal. Ze is geboren in 1958 en gestorven in 1981. Dat betekent dat ze op 22 of 23 jarige leeftijd gestorven is. Haar jeugd speelde zich af in Colorado en Italië. Al sinds 1972 trok ze foto's van haar zelf. Vaak naakt. Een vriend vroeg haar ooit waarom ze foto's van haar naakte zelf nam, en toen zei ze laconiek dat zij altijd voorhanden was. 


(c) Francesca Woodman
In 1979 verhuisde ze naar New York en werkte as de assistent van een fotograaf en als een modefotografe. Op 19 januari 1981 pleegde ze zelfmoord. 

Haar werk bevat heel eel kleine vierkante zwart-wit foto's, videos en tekeningen. Haar iconografische beeltenis van de jonge vrouw worden vaak gezien als een esthetische voorspelling van haar zelfmoord. Maar SAMMLUNG VERBUND bewijst met hun laatste boek dat zij een gepassioneerde vrouw is. 

Terwijl wij langs haar afbeeldingen wandelden, dacht ik aan de film The Virgin Suicides van Sofia Coppola, dat over vier zusjes gaan die zich gevangen voelen in het huis, de religie van hun ouders en de maatschappij en daarom zich -zoals de titel al verraadt- het leven ontnemen. De foto's beelden dezelfde duistere drang naar vrijheid die ze nooit gaan krijgen. Ik was geïntegreerd door haar beeltenissen, vooral van het strand, zeker omdat ik zelf op zoek ben, of bezig ben, aan een script voor een kortfilm over twee zusters die elks een transitie in vrouwelijkheid ondergaan tijdens een strandvakantie. 

De film gaat ook over de jaren '70. Daarvoor - voor eeuwen- domineerden mannen het beeld van de kunstenaar en van de vrouw in de kunst. Vrouwen dienden alleen maar als model. In de nasleep van mei '68 begonnen vrouwen zoals Cindy Sherman en Hannah Wilke, VALIE EXPORT... het beeld van de vrouw in en door de kunst toe. Ze gebruikten geen schilderijen of beeldhouwwerk, dat nog steeds het domein van de man is, maar vertaalden hun boodschappen en verlangens in fotografie, videografie en theatrale voorstellingen. 

(c) Francesca Woodman
De tijd, de cyclus van leven en dood, de processen van veroudering en vernieuwing, begeesterde Woodman zo fel dat het in haar werk en leven een grote invloed had. Ze liet zich door de Griekse mythe van Apollo en Daphne inspireren en laat zich fotograferen waarbij ze omcirkeld wordt door boomwortels en berkenstam draagt. De mythe zelf gaat ook over transitie en spanningen van adolescentie en volwassenheid. Haar kunst kan dan ook gezien worden als haar zoektocht, haar leerproces, om verandering, verlies, het leven... zelf te aanvaarden. Een proces dat iedereen doorgaat. 

Zelfs de quote bij haar werk -het museum heeft bij elke artieste een persoonlijke quote gezet- past bij Francesca... en eerlijk gezegd voelde ik me daardoor nog meer met haar gebonden, omdat in mijn verhalen en kunst ook constant tijd, verlies en bomen terugkeren, als een cirkel. 



"I've a lot of ideas cooking, 
I simple need to get started working 
before they stick to the bottom of the pan." 
- Francesca Woodman


(c) Wendy Wuyts